Passa ai contenuti principali

Un consiglio moralmente discutibile (da Valerio Massimo)

Alcibiadis illius nescio utrum bona an vitia patriae perniciosiora fuerint: illis enim suos cives
decepit, his afflixit. Cum adhuc puer ad Periclen avunculum suum venisset eumque secreto
tristem sedentem vidisset, interrogavit quid ita tantum in vultu confusionem gereret. At ille
dixit mandatu civitatis se propylaea Minervae, quae sunt ianuae arcis, aedificasse
consumptamque in id opus ingentem pecuniam esse; addidit se non invenire quo pacto
ministerii rationem non redderet atque ideo conflictari. "Ergo - inquit Alcibiades - quaere potius quemadmodum rationem non reddas". Itaque vir amplissimus et prudentissimus consilio puerili usus
est atque id egit ut Athenienses, finitimo bello implicati, rationes non exigerent. Tum
Athenienses nesciebant utrum Alcibiadem lamentarentur ad gloriarentur et etiam adhuc inter
execrationem hominis et admirationem dubio mentis iudicio fluctuatur.
(da Valerio Massimo)

TRADUZIONE
Non so se alla patria siano stati più infausti le buone qualità o i vizi di quel famoso Alcibiade: infatti con quelle (le prime) ingannò i suoi concittadini, con questi (i secondi) (li) rovinò. Essendosi recato ancora fanciullo da suo zio Pericle e avendolo (quello) visto che sedeva triste in disparte, (gli) chiese che cosa recasse un così grande  turbamento sul viso. Ma quello (gli) disse che per incarico della cittadinanza aveva edificato i propilei di Minerva, che sono le porte dell'acropoli, e in tale opera era stata consumato notevole denaro; aggiunse che non trovava in qual modo poter rendere conto del ministero e perciò era tormentato. "Allora" - disse Alcibiade - "cerca piuttosto in qual modo tu non debba render(ne) conto". E così quell'uomo potentissimo e saggissimo seguì il consiglio del fanciullo e si diede da fare in modo che gli Ateniesi, impegnati in una guerra con i confinanti, non (gliene) esigessero spiegazioni. Allora gli Ateniesi non sapevano se lamentarsi o gloriarsi di Alcibiade e anche fino a questo momento si tentenna in un giudizio incerto della mente tra la maledizione e l'ammirazione di quest'uomo.

 Suggerimento di Analisi grammaticale e del periodo
nescio = verbo: nescio, nescis, nescivi/nescii, nescitŭm, nescĕre
coniugazione: 3 - transitivo; Forma : attiva. Traduzione: ignorare, non sapere.
utrum ... an = particelle interrogative
perniciosiora = comparativo di maggioranza
fuerint = perfetto congiuntivo
illis ... his = pronomi dimostrativi in correlazione
Periclen = particolarità di terza declinazione: gen in -clis/-cli; voc -cle; acc in -clem/-clen/-clea
Cum ... venisset ... vidisset = Propos. secondaria temporale/causale, Cum + cong, in questo caso: piuccheperf. cong
 eum = acc. masch. sing. da is, ea, id
sedentem = participio presente, acc. masch. sing.
quid = pronome interrogativo "quis, quid?" ce dà inizio ad una proposizione interrogativa indiretta con verbo al congiuntivo (imperfetto) "quid ... gereret" retta dalla principale "interrogavit"
se propylaea Minervae aedificasse consumptamque in id opus ingentem pecuniam esse = proposizione oggettiva con soggetto in accusativo e verbo all'infinito
quae sunt ianuae arcis  = proposizione relativa
se non invenire = infinitiva oggettiva retta dalla principale addidit
quo pacto ministerii rationem non redderet = interrogativa indiretta col verbo all'imperfetto congiuntivo
atque ideo conflictari = = infinitiva oggettiva retta dalla principale addidit
amplissimus = superlativo da amplus, a, um = aggettivo di I classe
prudentissimus = superlativo da prudens, entis = aggettivo di II classe
consilio puerili usus est = costrutto latino "alicuius consilio utor" = seguire il consiglio di qualcuno. Utor è un verbo deponente, in questo caso al perfetto indicativo
id egit ut rationes non exigerent = costrutto latino "ago ut + congiuntivo" = darsi da fare per 
implicati = participio perfetto nominativo maschile plurale
nesciebant = verbo: nescio, nescis, nescivi/nescii, nescitŭm, nescĕre. Coniugazione: 3 - transitivo; Forma : attiva. Traduzione: ignorare, non sapere.
utrum Alcibiadem lamentarentur ad gloriarentur = interrogativa indiretta, in cui lamentaretur lamentor = imperfetto congiuntivo passivo del verbo lamento, da tradurre "lamentarsi di",  si costruisce con l'accusativo della cosa o della persona di cui ci si lamenta 

fluctuatur = 3 persona singolare presente indicativo di fluctuor = verbo intransitivo deponente di I coniugazione 

Commenti

Post popolari in questo blog

MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion

TRADUZIONE CONTRASTIVA: MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion Epigramma V, 34 Hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaccilla, puellam oscula commendo deliciasque meas, parvola ne nigras horrescat Erotion umbras oraque Tartarei prodigiosa canis. Impletura fuit sextae modo frigora brumae, vixisset totidem ni minus illa dies. Inter tam veteres ludat lasciva patronos et nomen blaeso garriat ore meum. Mollia non rigidus caespes tegat ossa nec illi, terra, gravis fueris : non fuit illa tibi. TRADUZIONI A CONFRONTO TRADUZIONE 1 A te, babbo Frontone, a te, mamma Flaccilla, io pienamente affido questa povera bimba, oggetto dei miei baci e delle gioie mie. Cara piccina! Ch'ella non provi terrore delle Ombre, né delle orrende fauci di Cerbero infernale. Avrebbe ora compiuto il suo sesto gelido inverno, s'ella fosse vissuta altri sei giorni ancora. Oh! Fra i suoi buoni vecchi che ella giochi e ripeta i capricci, e il mio nome balbetti c...

I complici di Catilina, Sallustio, 14 I seguaci di Catilina

I complici di Catilina  TESTO LATINO  - S allustio, De coniuratione Catilinae, 14. In tanta tamque corrupta civitate Catilina, id quod factu facillimum erat , omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat . Nam quicumque impudicus adulter ganeo manu ventre pene bona patria laceraverat , quique alienum aes grande conflaverat , quo flagitium aut facinus redimeret , praeterea omnes undique parricidae sacrilegi convicti iudiciis aut pro factis iudicium timentes , ad hoc quos manus atque lingua periurio aut sanguine civili alebat , postremo omnes quos flagitium egestas conscius animus exagitabat , ii Catilinae proximi familiaresque erant . Quod si quis etiam a culpa vacuus in amicitiam eius inciderat , cotidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur . Sed maxime adulescentium familiaritates appetebat : eorum animi molles etiam et [aetate] fluxi dolis haud difficulter capiebantur . Nam ut cuiusque studium ex aetate f...

Un comandante esorta i suoi soldati

VERSIONE DI LATINO Nondum certa Romanis victoria erat ; alia iis supererat moles. Namque multitudo Gallorum, sensum omnem damni exsuperans , integros milites  adversus victorem hostem ciebat ; steterunt que suppresso impetu Romani , et quia iterum fessis subeunda dimicatio erat et quod consul, dum inter primores incautus agitat , laevo umero materi prope traiecto , cesserat parumper ex acie. Iamque omissa cunctando victoria erat , cum consul, vulnere alligato , revectus ad prima signa, "Quid statis , milites?" inquit .«Non cum Latino Sabinoque hoste res est , quem victum armis socium ex hoste fecistis ; in beluas strinximus ferrum; hauriendus aut dandus est sanguis. Propulistis a castris, supina valle praecipites egistis , stratis corporibus hostium superstatis ; complete eadem strage campos qua montes replevistis . Nolite exspectare dum stantes vos fugiant ; inferenda sunt signa et vadendum in hostem». His adhortationibus iterum coorti , milites Romani pellunt loco primos...