Passa ai contenuti principali

Lucrezio, I, 1-43

Metrica e traduzione


Àeneadùm genetrìx, hominùm divòmque volùptas,

Genitrice degli Eneadi , piacere di uomini e dei,

àlma Venùs, caelì subtèr labèntia sìgna

feconda Venere, che sotto le costellazioni del cielo che ruotano

quàe mare nàvigerùm, quàe terras frùgiferèntis

il mare percorso da navi, le terre produttrici di messi

còncelebràs, per tè quoniàm genus òmne animàntum

popoli, giacchè per causa tua ogni genere di viventi

còncipitùr visìtque exòrtum lùmina sòlis:

è concepita e, nata, vede la luce del sole:

tè, dea, tè fugìùnt ventì, tè nùbila càeli

i venti, o dea, evitano te, e le nubi del cielo,

àdventùmque tuùm, tibi suàvis dàedala tèllus

e il tuo arrivo, a te la soave industriosa terra

sùmmittit florès, tibi rìdent àequora pònti

fa germogliare fiori, a te ridono le distese del mare

plàcatùmque nitèt diffùso lùmine càelum.

E placato il cielo risplende con diffusa luce.

Nàm simul àc speciès patefàctast vèrna dièi

Infatti appena si è schiuso l’aspetto primaverile del giorno

èt reseràta vigèt genitàbilis àura Favòni,

e serena trionfa l’aura generatrice di Favonio

àeriàe primùm volucrìs te, diva, tuùmque

subito gli aerei uccelli, o dea, te e il tuo

sìgnificànt initùm percùlsae còrda tuà vi.

arrivo manifestano, colpiti nel cuore dalla tua forza.

Ìnde feràe pecudès persùltant pàbula làeta

Quindi le fiere selvatiche saltellano nei rigogliosi pascoli

èt rapidòs tranànt amnìs; ita càpta lepòre

e attraversano i vorticosi fiumi; così prese dal piacere

sequitùr cupidè quo quàmque indùcere pèrgis.

ti segue ciascuno dovunque li vuoi condurre.

Dènique per maria àc montìs fluviòsque rapàcis

Infine per mari e monti e fiumi rapidi

fròndiferàsque domòs aviùm campòsque virèntis

e le frondose case degli uccelli e i verdi campi

òmnibus incutièns blandùm per pèctora amòrem

infondendo in tutti il dolce amore nei petti

èfficis ùt cupidè generàtim sàecla propàgent.

fai sì che, secondo le stirpi, propaghino la generazione.

Quàe quoniàm rerùm natùram sòla gubernas

E poiché tu sola governi la natura

nèc sine tè quicquàm diàs in lùminis òras

e nulla senza di te alle chiare regioni della luce

èxoritùr neque fìt laetùm neque amàbile quìcquam,

sorge e non accade nulla di fecondo e amabile

tè sociàm studeò scribèndis vèrsibus èsse,

ti chiedo mi sia alleata nello scrivere i versi

quòs ego dè rerùm natùra pàngere cònor

che mi accingo a scrivere sulla natura

Mèmmiadàe  nostrò, quem tù, dea, tèmpore in òmni

al nostro Memmio, che tu, dea, in ogni tempo

òmnibus òrnatùm voluìsti excèllere rèbus.

hai voluto eccellesse ornato di ogni virtù.

Quo magis àeternùm da dìctis, dìva, lepòrem,

tanto più, o dea, concedi grazia alle parole,

èffice ut ìntereà fera mòenera mìlitiài

e fa che intanto i crudeli uffici della guerra

pèr maria àc terràs omnìs sopìta quièscant;

si plachino per i mari e tutte le terre;

nàm tu sòla potès tranquìlla pàce iuvàre

infatti tu sola puoi con la quieta pace giovare

mòrtalìs, quoniàm bellì fera mòenera Màvors

ai mortali, poiché regge i crudeli uffici della guerra Marte

àrmipotèns regit, ìn gremiùm qui sàepe tuùm se

armato, che spesso nel tuo grembo

rèiicit àeternò devìctus vùlnere amòris,

trova pace, vinto da eterne ferita d’amore,

àtque ita sùspicièns teretì cervìce repòsta

e così guardando, piegato il tenero collo,

pàscit amòre avidòs inhiàns in tè, dea, vìsus

si pasce d’amore gettando su di te, dea, avidi sguardi,

èque tuò pendet resupìni spiritus òre.

e il respiro di lui supino pende dalla tua bocca.

Hùnc tu, dìva, tuò recubàntem còrpore sàncto

E tu, dea, con il tuo corpo santo su di lui disteso

cìrcumfùsa supèr, suavìs ex òre loquèllas

riversandoti, dalla bocca dolci parole

fùnde petèns placidàm Romànis, ìncluta, pàcem;

esprimi, chiedendo, o gloriosa, la placida pace per i Romani;

nàm neque nòs agere hòc patriài tèmpore inìquo

infatti far ciò in un tempo infelice della patria

pòssumus àequo animò nec Mèmmi clàra propàgo

non possiamo con animo sereno, né la gloriosa stirpe di Memmio

tàlibus ìn rebùs commùni deèsse salùti.

In tali circostante venire meno alla comune salvezza.

Commenti

Post popolari in questo blog

MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion

TRADUZIONE CONTRASTIVA: MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion Epigramma V, 34 Hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaccilla, puellam oscula commendo deliciasque meas, parvola ne nigras horrescat Erotion umbras oraque Tartarei prodigiosa canis. Impletura fuit sextae modo frigora brumae, vixisset totidem ni minus illa dies. Inter tam veteres ludat lasciva patronos et nomen blaeso garriat ore meum. Mollia non rigidus caespes tegat ossa nec illi, terra, gravis fueris : non fuit illa tibi. TRADUZIONI A CONFRONTO TRADUZIONE 1 A te, babbo Frontone, a te, mamma Flaccilla, io pienamente affido questa povera bimba, oggetto dei miei baci e delle gioie mie. Cara piccina! Ch'ella non provi terrore delle Ombre, né delle orrende fauci di Cerbero infernale. Avrebbe ora compiuto il suo sesto gelido inverno, s'ella fosse vissuta altri sei giorni ancora. Oh! Fra i suoi buoni vecchi che ella giochi e ripeta i capricci, e il mio nome balbetti c...

I complici di Catilina, Sallustio, 14 I seguaci di Catilina

I complici di Catilina  TESTO LATINO  - S allustio, De coniuratione Catilinae, 14. In tanta tamque corrupta civitate Catilina, id quod factu facillimum erat , omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat . Nam quicumque impudicus adulter ganeo manu ventre pene bona patria laceraverat , quique alienum aes grande conflaverat , quo flagitium aut facinus redimeret , praeterea omnes undique parricidae sacrilegi convicti iudiciis aut pro factis iudicium timentes , ad hoc quos manus atque lingua periurio aut sanguine civili alebat , postremo omnes quos flagitium egestas conscius animus exagitabat , ii Catilinae proximi familiaresque erant . Quod si quis etiam a culpa vacuus in amicitiam eius inciderat , cotidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur . Sed maxime adulescentium familiaritates appetebat : eorum animi molles etiam et [aetate] fluxi dolis haud difficulter capiebantur . Nam ut cuiusque studium ex aetate f...

Un comandante esorta i suoi soldati

VERSIONE DI LATINO Nondum certa Romanis victoria erat ; alia iis supererat moles. Namque multitudo Gallorum, sensum omnem damni exsuperans , integros milites  adversus victorem hostem ciebat ; steterunt que suppresso impetu Romani , et quia iterum fessis subeunda dimicatio erat et quod consul, dum inter primores incautus agitat , laevo umero materi prope traiecto , cesserat parumper ex acie. Iamque omissa cunctando victoria erat , cum consul, vulnere alligato , revectus ad prima signa, "Quid statis , milites?" inquit .«Non cum Latino Sabinoque hoste res est , quem victum armis socium ex hoste fecistis ; in beluas strinximus ferrum; hauriendus aut dandus est sanguis. Propulistis a castris, supina valle praecipites egistis , stratis corporibus hostium superstatis ; complete eadem strage campos qua montes replevistis . Nolite exspectare dum stantes vos fugiant ; inferenda sunt signa et vadendum in hostem». His adhortationibus iterum coorti , milites Romani pellunt loco primos...