Cesare esprime il suo parere sulla pena da infliggere ai Catilinari
Tum D. Iunius Silanus, de eis qui in custodiis tenebantur, et praeterea de L. Cassio, P. Furio, P. Umbreno, Q. Annio, si deprehensi essent (= se fossero stati catturati), supplicium sumendum esse decreverat. Sed Caesarem, ubi ad eum ventum est, gravitas rei non fugit; sic ille locutus est: «Omnes homines, patres conscripti, qui de rebus dubiis consultant, ab odio, amicitia, ira atque misericordia vacuos esse decet. Haud facile animus verum discernit ubi illi sensus officiunt, neque quisquam libidini et usui simul parere potuit. Ubi intenderis ingenium, illud valet, sed, si libido te possidet, ea dominatur, animus nihil valet. Memorare possum, patres conscripti, quae reges atque populi, ira aut misericordia impulsi, male consuluerint; sic eos saepe consiliorum quae ceperunt paenituit».
Allora Decimo Giunio Silano, riguardo a quelli che erano tenuti in prigione, e inoltre riguardo a Lucio Cassio, Publio Furio, Publio Umbreno, Quinto Annio, se fossero stati catturati, aveva decretato che si dovesse infliggere il supplizio (la pena capitale). Ma Cesare, quando si giunse a lui, non evitò la gravità della cosa/questione/azione/fatto; egli parlò così: «Tutti gli uomini, o senatori (padri coscritti), che decidono su cose/questioni/azioni/fatti dubbie, conviene che siano liberi da odio, amicizia, ira e misericordia. Non facilmente l’animo distingue il vero/la verità quando questi sentimenti (lo) occupano, né alcuno potè/ha potuto obbedire insieme alla passione e all’utilità. Quando si tende (come un arco) l’ingegno, esso ha forza, ma, se la passione ti possiede, essa domina, l’animo non vale niente. Posso ricordare, o senatori (padri coscritti), quali cose/decisioni sbagliate re e popoli abbiano preso, spinti dall’ira o dalla misericordia; così spesso si pentirono/si sono pentiti delle decisioni che presero/hanno preso».
Analisi del periodo
Tum D. Iunius Silanus, de eis qui in custodiis tenebantur, et praeterea de L. Cassio, P. Furio, P. Umbreno, Q. Annio, si deprehensi essent (= se fossero stati catturati), supplicium sumendum esse decreverat.
• Principale: Tum D. Iunius Silanus de eis… decreverat.
• Subordinata infinitiva: supplicium sumendum esse (PERIFRASTICA PASSIVA)
• Subordinata relativa: qui in custodiis tenebantur
• Subordinata condizionale/ipotetica: si deprehensi essent
Sed Caesarem, ubi ad eum ventum est, gravitas rei non fugit; sic ille locutus est: <<<Omnes homines, patres conscripti, qui de rebus dubiis consultant, ab odio, amicitia, ira atque misericordia vacuos esse decet.
• Principale: Sed Caesarem ... gravitas rei non fugit
• Subordinata temporale: ubi ad eum ventum est
• Coordinata per asindeto: sic ille locutus est
Discorso diretto:
• Principale: decet
• Subordinata infinitiva soggettiva: Omnes homines ... ab odio, amicitia, ira atque misericordia vacuos esse
• Subordinata relativa: qui de rebus dubiis consultant
Haud facile animus verum discernit ubi illi sensus officiunt, neque quisquam libidini et usui simul parere potuit.
• Principale: Haud facile animus verum discernit
• Subordinata temporale: ubi illi sensus officiunt
• Coordinata alla Principale: neque quisquam ... potuit
Ubi intenderis ingenium, illud valet, sed, si libido te possidet, ea dominatur, animus nihil valet.
• Subordinata temporale: Ubi intenderis ingenium
• Principale: illud valet
• Subordinata condizionale: si libido te possidet
• Coordinata alla Principale: sed ea dominatur,
• Coordinata alla coordinata: animus nihil valet
Memorare possum, patres conscripti, quae reges atque populi, ira aut misericordia impulsi, male consuluerint; sic eos saepe consiliorum quae ceperunt paenituit».
• Principale : Memorare possum, patres conscripti
• Subordinata relativa: quae reges atque populi ... male consuluerint
• participio congiunto con valore causale: ira aut misericordia impulsi
• Coordinata alla Principale: sic eos ... paenituit
• Subordinata relativa: quae ceperunt
PARADIGMI DEI VERBI
• tenebantur → teneo, es, tenui, tentum, tenere 2°
• deprehensi essent → deprehendo, is, deprehendi, deprehensum, deprehendere 3°
• sumendum esse → sumo, is, sumpsi, sumptum, sumere 3°
• decreverat → decerno, is, decrevi, decretum, decernere 3°
• ventum est → venio, is, veni, ventum, venire 4°
• fugit → fugio, is, fugi, fugitum, fugere verbo in -io
• consultant → consulto, as, consultavi, consultatum, consultare 1°
• esse → sum, es, fui, esse
• discernit → discerno, is, discrevi, discretum, discernere 3°
• officiunt → officio, is, offeci, offectum, ere verbo in -io
• Pareo, es, parui, paritum, ere 2
• potuit → possum, potes, potui, posse (composto di sum)
• Conscribo is scripsi scriptum ere 3
• intenderis → intendo, is, intendi, intentum, intendere 3°
• valet → valeo, es, valui, valitum, valere 2°
• possidet → possideo, es, possedi, possessum, possidere 2°
• dominatur → dominor, aris, dominatus sum, dominari 1° (deponente)
• consuluerint → consulo, is, consului, consultum, consulere 3°
• paenituit → paenitet, paenitere, paenituit, —
• ceperunt → capio, is, cepi, captum, capere verbo in -io
Commenti
Posta un commento