Passa ai contenuti principali

Catone (3)

In omnibus rebus singulari fuit industria. Nam et agricola sollers et peritus iuris consultus et magnus imperator et probabilis orator et cupidissimus litterarum fuit. Quarum studium etsi senior arripuerat, tamen tantum progressum fecit, ut non facile reperiri possit neque de Graecis neque de Italicis rebus, quod ei fuerit incognitum. Ab adulescentia confecit orationes. Senex historias scribere instituit. Earum sunt libri VII. Primus continet res gestas regum populi Romani; secundus et tertius unde quaeque civitas orta sit Italica; ob quam rem omnes Origines videtur appellasse. In quarto autem bellum Poenicum est primum, in quinto secundum. Atque haec omnia capitulatim sunt dicta. Reliquaque bella pari modo persecutus est usque ad praeturam Servii Galbae, qui diripuit Lusitanos; atque horum bellorum duces non nominavit, sed sine nominibus res notavit. In eisdem exposuit quae in Italia Hispaniisque aut fierent aut viderentur admiranda.

TRADUZIONE IN ITALIANO
 Fu di straordinaria operosità in tutte le cose (arti). Infatti fu sia un abile agricoltore sia un abile esperto nel diritto sia un grande comandante sia un gradito oratore sia un amantissimo della letteratura (studi letterari). E sebbene avesse iniziato da (più) vecchio lo studio di queste cose (letteratura), tuttavia fece un così grande progresso che non era facile poter trovare (qualcosa) né riguardo alle cose (vicende) Greche nè Italiche, che fosse a lui ignoto. Dall’adolescenza compose orazioni. Da vecchio cominciò a scrivere opere storiche. Di queste vi sono sette libri. Il primo contiene le gesta dei re del popolo Romano; il secondo e il terzo da dove abbia avuto origine ciascuna città italica; per la qual (questa) cosa (ragione) sembra che egli abbia chiamato tutti (i suoi libri) Origini. Nel quarto libro poi c’è la prima guerra punica, nel quinto la seconda (guerra punica). E tutte queste cose (fatti, vicende) sono esposte per sommi capi. E allo stesso modo trattò le restanti guerre fino alla pretura di Servio Galba, che saccheggiò i Lusitani; e non nominò i comandanti di queste guerre, ma registrò le cose (le vicende) senza (riportare) i nomi. Negli stessi libri espose quelle cose (vicende) che in Italia e in Spagna o erano state fatte o (gli) sembravano (tali) da essere ammirate.

ANALISI
singulari industria = (ablativo di limitazione).
consultus = participio perfetto nominativo maschile singolare
cupidissimus = aggettivo grado superlativo da cupidus, a, um
litterarum = particolarità di prima declinazione litterae, litterarum = letteratura
Quarum (nesso relativo)  = da tradurre come se fosse "Et haec"
etsi .... tamen (proposizione concessiva)
senior = comparativo di senex (andrebbe tradotto “da più vecchio”, ma su IL c’è proprio la frase e hanno tradotto “da vecchio”)
arripuerat = piuccheperfetto indicativo 3 pers. sing. da ARRIPIO
reperiri = infinito presente da REPERIOR
 possit = congiuntivo presente 3 persona singolare da possum
 de Graecis neque de Italicis rebus = complem. argomento
quod = relativo
 ei = dativo sibgsingo da is, ea, id
 fuerit =  perfetto congiuntivo 3 persona singolare da sum
confecit =perfetto indicativo 3 persona singolare da conficio
 scribere historias = INFINITIVA oggettiva della CONTEMPORANEITA' con scribere infinito presente da scribo
 instituit = perfetto indicativo 3 persona singolare da instituo
 Earum = genitivo femminile plurale da is, es, id
 sunt = presente indicativo 3 persona plurale da sum
continet =  presente indicativo 3 persona singolare da contineo
res +  gestas = accusativo femminile plurale da res gesta (5 decl)
regum = genitivo maschile plurale da Rex, regis (3 decl)
unde =  avverbio
quaeque (da quisque = ciascuno)
civitas (3 decl)
orta sit = cong. perf. 3 persona singolare da orior (deponente)
ob quam rem = compl. causa
videtur = presente indicativo 3 persona singolare da videor, costruz. impersonale = significato sembrare
omnes Origines appellasse  = infinitiva anteriorità = appellasse sta per appellasse = infinito perfetto da appello
haec = hic, haec, hoc
omnia = neutro plurale di omnis, e
capitulatim = avverbio
 sunt dicta = indic. perfetto passivo 3 persona plurale da dico.
Reliqua = aggettivo reliqui, reliquae, reliqua = i restanti
 persecutus est = indicativo perfetto 3 persona singolare da persequor (deponente)
usque = fino
qui =relativo qui, quae, quod
diripuit = perfetto indicativo 3 persona singolare da diripio
horum = genitivo maschile plurale da hic, haec, hoc
duces = compl. Oggetto accusativo plurale da dux, ducis (3 decl)
nominavit = perfetto indicativo 3 persona singolare da nomino
sine nominibus = complem. mancanza o privazione
notavit = perfetto indicativo 3 persona singolare da noto
eisdem = ablativo plurale da idem, eadem, idem
exposuit = perfetto indicativo 3 persona singolare da expono
quae = relativo nominativo neutro plurale
Da qui, quae, quod
fierent = imperfetto congiuntivo  3 persona plurale da FIO, passivo di FACIO
viderentur = imperfetto congiuntivo 3 persona plurale da VIDEOR (costruzione personale) = sembrare
admiranda = GERUNDIVO nominativo neutro plurale da admiro

da Nepote, Liber De Latinis Historicis, Cato, 3

Altri titoli per la stessa versione:

Grande operosità di Catone

Operosità di Catone

Le doti di Catone scrittore

L'opera storica di Catone il Censore

Commenti

Post popolari in questo blog

MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion

TRADUZIONE CONTRASTIVA: MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion Epigramma V, 34 Hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaccilla, puellam oscula commendo deliciasque meas, parvola ne nigras horrescat Erotion umbras oraque Tartarei prodigiosa canis. Impletura fuit sextae modo frigora brumae, vixisset totidem ni minus illa dies. Inter tam veteres ludat lasciva patronos et nomen blaeso garriat ore meum. Mollia non rigidus caespes tegat ossa nec illi, terra, gravis fueris : non fuit illa tibi. TRADUZIONI A CONFRONTO TRADUZIONE 1 A te, babbo Frontone, a te, mamma Flaccilla, io pienamente affido questa povera bimba, oggetto dei miei baci e delle gioie mie. Cara piccina! Ch'ella non provi terrore delle Ombre, né delle orrende fauci di Cerbero infernale. Avrebbe ora compiuto il suo sesto gelido inverno, s'ella fosse vissuta altri sei giorni ancora. Oh! Fra i suoi buoni vecchi che ella giochi e ripeta i capricci, e il mio nome balbetti c

I complici di Catilina, Sallustio, 14 I seguaci di Catilina

I complici di Catilina  TESTO LATINO  - S allustio, De coniuratione Catilinae, 14. In tanta tamque corrupta civitate Catilina, id quod factu facillimum erat , omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat . Nam quicumque impudicus adulter ganeo manu ventre pene bona patria laceraverat , quique alienum aes grande conflaverat , quo flagitium aut facinus redimeret , praeterea omnes undique parricidae sacrilegi convicti iudiciis aut pro factis iudicium timentes , ad hoc quos manus atque lingua periurio aut sanguine civili alebat , postremo omnes quos flagitium egestas conscius animus exagitabat , ii Catilinae proximi familiaresque erant . Quod si quis etiam a culpa vacuus in amicitiam eius inciderat , cotidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur . Sed maxime adulescentium familiaritates appetebat : eorum animi molles etiam et [aetate] fluxi dolis haud difficulter capiebantur . Nam ut cuiusque studium ex aetate flagrabat

Un comandante esorta i suoi soldati

VERSIONE DI LATINO Nondum certa Romanis victoria erat ; alia iis supererat moles. Namque multitudo Gallorum, sensum omnem damni exsuperans , integros milites  adversus victorem hostem ciebat ; steterunt que suppresso impetu Romani , et quia iterum fessis subeunda dimicatio erat et quod consul, dum inter primores incautus agitat , laevo umero materi prope traiecto , cesserat parumper ex acie. Iamque omissa cunctando victoria erat , cum consul, vulnere alligato , revectus ad prima signa, "Quid statis , milites?" inquit .«Non cum Latino Sabinoque hoste res est , quem victum armis socium ex hoste fecistis ; in beluas strinximus ferrum; hauriendus aut dandus est sanguis. Propulistis a castris, supina valle praecipites egistis , stratis corporibus hostium superstatis ; complete eadem strage campos qua montes replevistis . Nolite exspectare dum stantes vos fugiant ; inferenda sunt signa et vadendum in hostem». His adhortationibus iterum coorti , milites Romani pellunt loco primos