Passa ai contenuti principali

Virtù di Timoteo - Nepote


Timoteo (padre di Conone, il futuro vincitore degli Spartani alle Arginuse nel 406 a.c.) è passato alla storia come un uomo dabbene ed onesto. Eccone qualche testimonianza.


Huius post mortem cum populum iudicii sui paeniteret, multae novem partis detraxit et decem talenta Cononem, filium eius, ad muri quandam partem reficiendam iussit dare/In quo fortunae varietas est animadversa. Nam quos avus Conon muros ex hostium praeda patriae restituerat, eosdem nepos cum summa ignominia familiae ex sua re familiari reficere coactus est. Timothei autem moderatae sapientisque vitae cum pleraque possimus proferre testimonia, uno erimus contenti, quod ex eo facile conici poterit, quam carus suis fuerit. Cum Athenis adulescentulus causam diceret, non solum amici privatique hospites ad eum defendendum convenerunt, sed etiam in eis lason, tyrannus Thessaliae, qui illo tempore fuit omnium potentissimus. Hic cum in patria sine satellitibus se tutum non arbitraretur, Athenas sine ullo praesidio venit tantique hospitem fecit, ut mallet se capitis periculum adire quam Timotheo de fama dimicanti deesse.


Nepote, Timoteo 4


Procediamo periodo per periodo, individuando dapprima i verbi, risaliamo ai soggetti e agli eventuali complementi oggetti e indiretti, riconoscendo i costrutti tipici della lingua latina


Primo periodo:

Huius post mortem cum populum iudicii sui paeniteret, multae novem partis detraxit et decem talenta Cononem, filium eius, ad muri quandam partem reficiendam iussit dare/In quo fortunae varietas est animadversa. 


 Traduzione in italiano 

 Dopo la sua (di lui) morte, poiché il popolo si pentiva del proprio giudizio, gli tolse molte delle nove parti e ordinò a Conone, suo figlio, di dare dieci talenti per ricostruire una certa parte del muro. E in ciò si è osservata la varietà/mutevolezza della fortuna.


 Analisi del periodo


Il brano è composto da:


1. “Huius post mortem cum populum iudicii sui paeniteret = CUM + congiuntivo con valore causale 

multae novem partis detraxit = Principale

 et iussit = coordinata copulativa 

decem talenta Cononem, filium eius, dare = infinitiva oggettiva

ad muri quandam partem reficiendam  = subordinata finale costruita con AD + accusativo gerundivo 


   Principali Complementi:

     - Huius post mortem → complemento di tempo

     - Cononem, filium eius → accusativo retto da iussit + apposizione

 

2. “In quo fortunae varietas est animadversa.”

   - Nesso relativo = Frase semplice resa come una coordinata copulativa et + in eo +soggetto (varietas) e predicato ( est animadversa anastrofe per animadversa est)

  

 Costrutti latini da evidenziare:


- Cum + congiuntivo (cum populum... paeniteret) che qui ha valore causale: poiché il popolo si pentiva...



- Gerundivo  (ad... reficiendam ...) con verbo di comando (iussit)

  → _ad muri quandam partem reficiendam_ è un costrutto finale con gerundivo, molto usato in latino per esprimere *scopo*.

  → Traduzione: _per ricostruire una certa parte del muro_


- Verbo “iubere” + accusativo del soggetto dell’infinitiva + verbo all'infinitivo (Cononem ... iussit dare)

Verbi da riconoscere con Costruzione tipica: 

paenitet, verbo con costruzione impersonale: pentirsi - il verbo va alla terza persona singolare + accusativo della persona che si sente e genitivo della cosa di cui ci si sente

 detrahere: togliere, sottrarre 

Iussit da iubere: ordinare regge l'accusativo della persona a cui si ordina + infinito di ciò che si ordina 

reficere: ricostruire, riparare spesso seguito da ad + gerundivo con valore finale 

animadvertere: osservare, notare, qui al passivo


Secondo periodo:

Nam quos avus Conon muros ex hostium praeda patriae restituerat, eosdem nepos cum summa ignominia familiae ex sua re familiari reficere coactus est. 

Timothei autem moderatae sapientisque vitae cum pleraque possimus proferre testimonia, uno erimus contenti, quod ex eo facile conici poterit, quam carus suis fuerit. 

Cum Athenis adulescentulus causam diceret, non solum amici privatique hospites ad eum defendendum convenerunt, sed etiam in eis lason, tyrannus Thessaliae, qui illo tempore fuit omnium potentissimus. 

Hic cum in patria sine satellitibus se tutum non arbitraretur, Athenas sine ullo praesidio venit tantique hospitem fecit, ut mallet se capitis periculum adire quam Timotheo de fama dimicanti deesse.

Commenti

Post popolari in questo blog

MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion

TRADUZIONE CONTRASTIVA: MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion Epigramma V, 34 Hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaccilla, puellam oscula commendo deliciasque meas, parvola ne nigras horrescat Erotion umbras oraque Tartarei prodigiosa canis. Impletura fuit sextae modo frigora brumae, vixisset totidem ni minus illa dies. Inter tam veteres ludat lasciva patronos et nomen blaeso garriat ore meum. Mollia non rigidus caespes tegat ossa nec illi, terra, gravis fueris : non fuit illa tibi. TRADUZIONI A CONFRONTO TRADUZIONE 1 A te, babbo Frontone, a te, mamma Flaccilla, io pienamente affido questa povera bimba, oggetto dei miei baci e delle gioie mie. Cara piccina! Ch'ella non provi terrore delle Ombre, né delle orrende fauci di Cerbero infernale. Avrebbe ora compiuto il suo sesto gelido inverno, s'ella fosse vissuta altri sei giorni ancora. Oh! Fra i suoi buoni vecchi che ella giochi e ripeta i capricci, e il mio nome balbetti c...

I complici di Catilina, Sallustio, 14 I seguaci di Catilina

I complici di Catilina  TESTO LATINO  - S allustio, De coniuratione Catilinae, 14. In tanta tamque corrupta civitate Catilina, id quod factu facillimum erat , omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat . Nam quicumque impudicus adulter ganeo manu ventre pene bona patria laceraverat , quique alienum aes grande conflaverat , quo flagitium aut facinus redimeret , praeterea omnes undique parricidae sacrilegi convicti iudiciis aut pro factis iudicium timentes , ad hoc quos manus atque lingua periurio aut sanguine civili alebat , postremo omnes quos flagitium egestas conscius animus exagitabat , ii Catilinae proximi familiaresque erant . Quod si quis etiam a culpa vacuus in amicitiam eius inciderat , cotidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur . Sed maxime adulescentium familiaritates appetebat : eorum animi molles etiam et [aetate] fluxi dolis haud difficulter capiebantur . Nam ut cuiusque studium ex aetate f...

LATINO Seneca, “Epistulae morales ad Lucilium”, Epistula 95

VITA E OPERE Lucio Anneo Seneca (Cordova, 4 a.C. – Roma, 65) apparteneva a una ricca famiglia equestre spagnola ed era figlio del famoso Seneca il Retore. Da giovane, fu portato a Roma dalla zia materna; e ricevette un’ottima educazione letteraria e storica, completata con studi di retorica e di filosofia: i suoi maestri furono: -          Sozione di Alessandria, vicino alla scuola stoico-pitagorica dei Sestii -          lo stoico Attalo, cultore di scienze naturalistiche -          Papirio Fabiano. Intorno al 26 d.C. si recò in Egitto per motivi di salute, con suo zio, il prefetto Gaio Valerio. Le sue condizioni di salute migliorarono, anche grazie alle cure della zia materna . Tornato a Roma, intorno al 33-34 d.C., ottenne la questura, il primo grado del cursus honorum ; si dedicò all'attività oratoria, ottenendo fama e successo. Scrisse la Consolatio ad...