Passa ai contenuti principali

Dialogo tra Apollo ed Efesto

 Tra i Dialoghi degli Dei di Luciano, quello che vede protagonisti Apollo ed Efesto è probabilmente il più denso di ironia e sarcasmo.

In esso si narrano le imprese del piccolo Ermes, ancora in fasce ma già astuto e scaltro, tratti che anticipano le qualità dell’Ermes adulto: il protettore dei viaggiatori e dei commercianti, nonché il ψυχοπομπός, guida delle anime nell’Ade.


Il dialogo si sviluppa in un clima di pungente satira, volto a ridicolizzare miti e divinità ormai svuotati di valore e di credibilità. Questa ironia riflette il mutato contesto culturale di un’epoca in cui le antiche credenze pagane perdevano forza, mentre il Cristianesimo si andava progressivamente affermando e diffondendo.


"Dialoghi  degli dei" di Luciano di Samosata 

(Dialogo VII — Ἥφαιστος καὶ Ἀπόλλων)


Ἥφαιστος

Ἐγὼ μὲν, ὦ Ἀπόλλων, ἔτι τὴν ἔμπυρον ἐτύπτον,

Io, o Apollo, stavo ancora battendo il metallo incandescente,

ὁ δὲ μικρὸς Ἑρμῆς — ὃν ἡ Μαῖα νυνδὴ ἔτεκεν — οὐκ οἶσθ’ ὅσα παίζων δρᾷ.

e il piccolo Hermes — che Maia ha partorito proprio ora — non sai quante cose fa, giocando.


Ἀπόλλων

Τί οὖν; λέγε, Ἥφαιστε· φιλομαθής εἰμι.

Che dunque? Dì, Efesto: sono amante del sapere.


Ἥφαιστος

Πρῶτον μὲν τὰς ἡμέτερας λαβίδας κλέψας ἀπέκρυψεν·

Per prima cosa, avendo rubato le nostre tenaglie, le ha nascoste;

εἶθ’ ὡς χελώνην τετελευτηκυῖαν λαβὼν

poi, avendo preso una tartaruga morta,

καὶ τὸ κέλυφος ἐκκενοποιήσας

e avendone svuotato il guscio,

χορδὰς ἐπέτεινεν,

vi tese delle corde,

ᾗ καὶ κιθάραν ἐποίησεν θαυμασίαν.

con le quali fece anche una cetra meravigliosa.


Ἀπόλλων

Καὶ ταῦτα ποιεῖ παιδίον οὕτως ἔτι νεογνόν;

E queste cose le fa un bambino ancora così neonato?


Ἥφαιστος

Ναί· καὶ τὰς χορδὰς ἁψάμενος ᾄδει καλῶς.

Sì; e, toccate le corde, canta bene.


Ἀπόλλων

Θαυμαστόν.

Straordinario.


Ἥφαιστος

Ἔτι δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ κλέπτει·

E inoltre ruba anche molte altre (cose);

τῶν ἄλλων θεῶν ἀναρπάζει τὰ ὅπλα,

strappa via le armi degli altri dèi,

ἐπὶ πᾶν ἔρχεται,

si avventa su tutto,

καὶ πάντες αὐτὸν πανοῦργον φασίν.

e tutti lo chiamano scaltro/mascalzone.


Ἀπόλλων

Ἀλλ’ ἄρ’ οὖν δεῖ νουθετεῖν τὸ παιδίον.

Ma allora bisogna rimproverare il bambino.


Ἥφαιστος

Ἐγὼ γε οὐκ ὀργίζομαι·

Io, per parte mia, non mi arrabbio;

μικρὸς γὰρ ὢν οὕτως ἄγανεὐμήχανοςἐστίν.

infatti, pur essendo così piccolo, è eccessivamente ingegnoso.


Ἀπόλλων

Ἀλλ’ ἤδη φασιν αὐτὸν καὶ εἰς Ἅιδου πορεύεσθαι.

Ma già dicono che vada anche nell’Ade.


Ἥφαιστος

Καὶ πῶς οὔ;

E come no?

πᾶν γὰρ τόλμημα ῥᾷον αὐτῷ γίνεται.

poiché ogni audacia gli riesce più facilmente.


Ἀπόλλων

Φοβοῦμαι μόνον μή ποτε καὶ τὴν μουσικὴν ἀφαιρήσεταί μοι.

Temo soltanto che un giorno mi porterà via anche la musica.


Ἥφαιστος

Μηδὲν φοβοῦ·

Non temere nulla;

σὺ μὲν μουσικὸς ἔσῃ,

tu sarai uomo della musica,

ἐγὼ δὲ ἢν λάβω πάλιν τὰς λαβίδας, ἐπιδείξω σόι.

e io, se riprenderò di nuovo le tenaglie, te (le) mostrerò.

Commenti

Post popolari in questo blog

MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion

TRADUZIONE CONTRASTIVA: MARZIALE, Per la morte della piccola Eròtion Epigramma V, 34 Hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaccilla, puellam oscula commendo deliciasque meas, parvola ne nigras horrescat Erotion umbras oraque Tartarei prodigiosa canis. Impletura fuit sextae modo frigora brumae, vixisset totidem ni minus illa dies. Inter tam veteres ludat lasciva patronos et nomen blaeso garriat ore meum. Mollia non rigidus caespes tegat ossa nec illi, terra, gravis fueris : non fuit illa tibi. TRADUZIONI A CONFRONTO TRADUZIONE 1 A te, babbo Frontone, a te, mamma Flaccilla, io pienamente affido questa povera bimba, oggetto dei miei baci e delle gioie mie. Cara piccina! Ch'ella non provi terrore delle Ombre, né delle orrende fauci di Cerbero infernale. Avrebbe ora compiuto il suo sesto gelido inverno, s'ella fosse vissuta altri sei giorni ancora. Oh! Fra i suoi buoni vecchi che ella giochi e ripeta i capricci, e il mio nome balbetti c...

I complici di Catilina, Sallustio, 14 I seguaci di Catilina

I complici di Catilina  TESTO LATINO  - S allustio, De coniuratione Catilinae, 14. In tanta tamque corrupta civitate Catilina, id quod factu facillimum erat , omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat . Nam quicumque impudicus adulter ganeo manu ventre pene bona patria laceraverat , quique alienum aes grande conflaverat , quo flagitium aut facinus redimeret , praeterea omnes undique parricidae sacrilegi convicti iudiciis aut pro factis iudicium timentes , ad hoc quos manus atque lingua periurio aut sanguine civili alebat , postremo omnes quos flagitium egestas conscius animus exagitabat , ii Catilinae proximi familiaresque erant . Quod si quis etiam a culpa vacuus in amicitiam eius inciderat , cotidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur . Sed maxime adulescentium familiaritates appetebat : eorum animi molles etiam et [aetate] fluxi dolis haud difficulter capiebantur . Nam ut cuiusque studium ex aetate f...

Un comandante esorta i suoi soldati

VERSIONE DI LATINO Nondum certa Romanis victoria erat ; alia iis supererat moles. Namque multitudo Gallorum, sensum omnem damni exsuperans , integros milites  adversus victorem hostem ciebat ; steterunt que suppresso impetu Romani , et quia iterum fessis subeunda dimicatio erat et quod consul, dum inter primores incautus agitat , laevo umero materi prope traiecto , cesserat parumper ex acie. Iamque omissa cunctando victoria erat , cum consul, vulnere alligato , revectus ad prima signa, "Quid statis , milites?" inquit .«Non cum Latino Sabinoque hoste res est , quem victum armis socium ex hoste fecistis ; in beluas strinximus ferrum; hauriendus aut dandus est sanguis. Propulistis a castris, supina valle praecipites egistis , stratis corporibus hostium superstatis ; complete eadem strage campos qua montes replevistis . Nolite exspectare dum stantes vos fugiant ; inferenda sunt signa et vadendum in hostem». His adhortationibus iterum coorti , milites Romani pellunt loco primos...